SỰ TRỖI DẬY CỦA CÁC BỆNH TRUYỀN NHIỄM TỪ ĐỘNG VẬT: NGUY CƠ MỚI TRONG THẾ GIỚI HIỆN ĐẠI

Từ đại dịch COVID-19 đến các đợt bùng phát mpox gần đây ở Trung Phi, thế giới đang chứng kiến sự gia tăng của các bệnh truyền nhiễm từ động vật sang người – còn gọi là zoonotic diseases. Những căn bệnh này không chỉ đe dọa sức khỏe cộng đồng mà còn đặt ra thách thức lớn cho y tế toàn cầu. Vậy tại sao chúng lại trỗi dậy mạnh mẽ, và chúng ta có thể làm gì để đối phó? Hãy cùng tìm hiểu xu hướng đáng lo ngại này.

1. Bệnh từ động vật là gì và tại sao chúng đang gia tăng?

Bệnh truyền nhiễm từ động vật xảy ra khi vi khuẩn, virus, hoặc ký sinh trùng từ động vật hoang dã hoặc vật nuôi lây sang con người. Khoảng 75% các bệnh truyền nhiễm mới trên thế giới có nguồn gốc từ động vật, từ Ebola, SARS, đến sốt xuất huyết do muỗi truyền. 

Hiện nay, nhiều yếu tố đang đẩy nhanh xu hướng này:

- Phá rừng và đô thị hóa: Khi con người xâm lấn môi trường sống của động vật hoang dã, khoảng cách giữa chúng ta và các mầm bệnh thu hẹp lại.

- Biến đổi khí hậu: Nhiệt độ tăng làm thay đổi phạm vi sống của côn trùng như muỗi, mang theo các bệnh như sốt xuất huyết hay Zika đến những vùng trước đây không bị ảnh hưởng.

- Du lịch và thương mại toàn cầu: Một người nhiễm bệnh ở châu Phi có thể mang mầm bệnh đến châu Âu chỉ trong vài giờ nhờ máy bay.

- Chăn nuôi công nghiệp: Mật độ cao của gia cầm, gia súc tạo điều kiện cho virus như cúm H5N1 biến đổi và lây sang người.

Ví dụ: đợt bùng phát mpox gần đây ở Cộng hòa Dân chủ Congo cho thấy virus từ động vật gặm nhấm đã lây lan nhanh chóng qua tiếp xúc giữa người với người, gây ra hàng ngàn ca bệnh và hàng trăm ca tử vong chỉ trong vài tháng.

2. Hình dung nguy cơ: Điều gì đang xảy ra?

Hãy tưởng tượng bạn đang sống ở một thành phố lớn. Một ngày nọ, tin tức báo cáo về một loại virus mới từ chim hoang dã xuất hiện ở ngoại ô. Ban đầu chỉ là vài ca sốt nhẹ, nhưng vài tuần sau, bệnh viện quá tải vì hàng trăm người nhiễm bệnh với triệu chứng ho, sốt, và khó thở. Đây không phải là kịch bản viễn tưởng – cúm gia cầm H5N1 đã ghi nhận các ca lây từ gia cầm sang người ở Mỹ và châu Á, với tỷ lệ tử vong lên đến 50% trong một số trường hợp.

Các bệnh này thường bắt đầu âm thầm, nhưng khi lây lan, chúng có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng: từ suy hô hấp, tổn thương thần kinh, đến viêm cơ tim, tùy thuộc vào mầm bệnh.

3. Ảnh hưởng đến sức khỏe toàn cầu

Những căn bệnh từ động vật không chỉ gây chết người mà còn làm gián đoạn kinh tế và xã hội. Đại dịch COVID-19 đã cướp đi hàng triệu mạng sống và đẩy hàng tỷ người vào cảnh phong tỏa. Các ổ dịch nhỏ hơn, như sốt xuất huyết ở Đông Nam Á, khiến hàng triệu người nhập viện mỗi năm, làm căng thẳng hệ thống y tế. Điều đáng lo là nhiều khu vực thiếu công cụ chẩn đoán sớm hoặc cơ sở vật chất để đối phó khi dịch bùng phát.

4. Giải pháp để giảm nguy cơ

Chúng ta không thể ngăn chặn hoàn toàn các bệnh từ động vật, nhưng có thể giảm nguy cơ bằng cách:

1. Theo dõi sức khỏe cá nhân: Nếu bạn làm việc gần động vật (nông dân, bác sĩ thú y), hãy rửa tay thường xuyên và dùng đồ bảo hộ.

2. Tăng cường vệ sinh môi trường: Giữ nhà cửa sạch sẽ, tránh tích nước để hạn chế muỗi sinh sôi.

3. Chế độ ăn uống: Bổ sung thực phẩm tăng cường miễn dịch (vitamin C từ cam, kẽm từ hạt) để cơ thể chống lại mầm bệnh tốt hơn.

4. Ý thức cộng đồng: Báo cáo sớm các dấu hiệu bất thường (sốt, mệt mỏi kéo dài) khi đi du lịch hoặc tiếp xúc với động vật lạ.

5. Hỗ trợ y tế hiện đại: Các phương pháp như cải thiện tuần hoàn máu, phục hồi cơ sau nhiễm bệnh, hoặc giám sát sức khỏe từ xa đang được áp dụng để hỗ trợ người bệnh vượt qua biến chứng.

5. Khi nào cần cảnh giác?

Nếu bạn thấy các triệu chứng như sốt cao, đau cơ không rõ nguyên nhân, hoặc khó thở sau khi tiếp xúc với động vật hoặc đi du lịch, hãy đến cơ sở y tế ngay. Các ổ dịch thường bắt đầu từ những ca đơn lẻ, và phát hiện sớm là chìa khóa để ngăn chặn lây lan.

Sự trỗi dậy của các bệnh truyền nhiễm từ động vật là hồi chuông cảnh báo cho nhân loại. Trong một thế giới kết nối chặt chẽ, mỗi người đều có vai trò trong việc giảm nguy cơ – từ ý thức cá nhân đến hợp tác toàn cầu. Hiểu biết và hành động kịp thời sẽ giúp chúng ta không chỉ sống sót mà còn phát triển mạnh mẽ trước những mối đe dọa vô hình này. Hãy bảo vệ sức khỏe của bạn và cộng đồng ngay hôm nay!